اخلاق از منظر دین مبین اسلام‏

خداوند در سوره قلم آیه ۴ می فرماید: "و انّک لعلی خلقٍ عظیمٍ". و حقا که تو بر اخلاق بزرگی استواری.
در میان صفات و ویژگی های پیامبر، قرآن بر اخلاق آن حضرت تکیه کرده و آن را "خلق عظیم" …

خداوند در سوره قلم آیه ۴ می فرماید: "و انّک لعلی خلقٍ عظیمٍ". و حقا که تو بر اخلاق بزرگی استواری.

در میان صفات و ویژگی های پیامبر، قرآن بر اخلاق آن حضرت تکیه کرده و آن را "خلق عظیم" خوانده است. کلمه خلق به صفاتی گفته می‌شود که با سرشت و خوی انسان عجین شده باشد و به رفتارهای موسمی و موقت گفته نمی شود.

تفسیرهای مختلفی درباره خلق عظیم شده است، مراد تخلق به اخلاق اسلام و طبع بزرگ است و صبر بر حق و تدبیر امور بر اقتضای عقل است. برخی کتب لغت، خلق مربوط به پیامبر اکرم‌(ص) را به معنای دین و آیین گرفته اند، چنان که در حدیثی از امام باقر (ع) می خوانیم که آن حضرت فرمود: مراد از خلق، آیین اسلام است.

در این آیه نیز منظور از خلق می تواند برخورد بزرگوارنه با مخالفان باشد. چنان که خداوند او را به این شیوه مامور ساخته بود.

در رابطه با اخلاق و ویژگی های آن در دین اسلام، سخنان برخی از پیشوایان دینی در این زمینه را از کتاب میزان الحکمه، باب خلق نقل و ترجمه می کنیم.‏

حضرت علی (ع) فرمود: "ربّ عزیز اذّله خلقه و ذلیل اعزّه خلقه"، چه بسیارند عزیزانی که به خاطر بداخلاقی ذلیل می شوند و ذلیلانی که به خاطر حسن خلق عزیز می شوند. امام حسن (ع) فرمود: "حسن الخلق رأس کلّ برّ"، خوش اخلاقی سرآمد هر کار نیک است.

پیامبر اکرم (ص) فرمود: "انّما تفسیر حسن الخلق ان اصاب الدنیا یرضی و انّ لم یصبه لم یسخط"، حسن خلق به این است که اگر کامیاب شدی راضی باشی و اگر نشدی عصبانی نشوی.‏

حضرت علی (ع) فرمود: "ان العبد المسلم یبلغ بحسن خلقه درجه الصائم القائم"، انسان در اثر حسن خلق به درجه نمازگزاران روزه دار می رسد. امام صادق (ع) فرمود: مکارم اخلاق ده چیز است: یقین، قناعت، صبر، شکر، حلم، حسن خلق، سخاوت، غیرت، شجاعت، جوانمردی. حضرت علی (ع) فرمود: "من مکارم الاخلاق، ان تصل من قطعک و تعطی من حرمک و تعفوا من ظلمک"، از مکارم اخلاق آن است که هر کس با تو قطع رابطه کرد، تو با او رابطه برقرار کنی و اگر تو را محروم کرد، تو به او عطا کنی و اگر به تو ظلم نمود، او را عفو نمایی.

امام صادق (ع) فرمود: "الخلق الحسن یمیت الخطیئه کما تمیت الشمس الخبیث"، اخلاق نیکو سبب نابودی گناهان است، همان گونه که خورشید خباثت ها را می میراند. همچنین فرمود: "حسن الخلق یثبت المودّه"، اخلاق نیکو، علاقه ها را محکم و استوار

می‌کند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: "خصلتان لا یجتمعان فی المومن، البخل و سوء الخلق"، در افراد با ایمان بخل و بد اخلاقی جمع نمی شود.‏

مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در زمینه اخلاق و سنن و آداب زندگی پیامبر (ص) روایاتی را نقل کرده است که به برخی از آنها اشاره می شود: کم خرج، کریم الطبع و خوش معاشرت بود. به هر کس می رسید، چه بزرگ و چه کوچک سلام می کرد، پیامبر اکرم (ص) به توانگران و فقرا دست می داد و دست خود را نمی کشید تا طرف دست خود را بکشد.

بدون اینکه قهقه کند، همیشه تبسمی بر لب داشت.

بر زمین می نشست و با بردگان هم غذا می شد، لباس خود ر وصله می زد و کفش خود را می دوخت.

وقتی در خانه مهمان داشت، اولین کسی بود که شروع به غذا خوردن می‌کرد و آخرین کسی بود که از غذا دست می کشید تا مهمانان راحت غذا بخورند. وقتی دعا می کرد، سه بار دعا می‌کرد و وقتی سخن می گفت در کلام خود تکرار نداشت. کلامش روشن بود به طوری که هر شنونده ای آن را می فهمید. نگاه خود را بین افرادی که در محضرش بودند تقسیم می کرد.

منبع:p://www.aftabir.com